Bên
cạnh những cá nhân xuất sắc "toàn diện" kiểu cổ điển, giờ đây các doanh
nghiệp lại đang cần hơn lúc nào hết những "quái kiệt" mắc chứng khó
đọc, rối loạn chú ý và bị tự kỷ dạng nhẹ...
Vào
năm 1956, William Whyte đã đưa ra luận điểm trong quyển sách bestseller
của mình mang tên “The Organisation Man” rằng: Các công ty đều ưa thích
những nhân tài xuất chúng toàn diện và họ sẵn sàng tranh đấu với nhau
để giành được những cá nhân như vậy.
Nhưng ngày nay,
rất nhiều tổ chức lại có quan điểm đối ngược. Các hãng phần mềm luôn cố
gắng thu thập bằng hết những người chỉ có đam mê với máy tính và thờ ơ
với xã hội bên ngoài. Các quỹ đầu tư lại tìm cách lôi kéo những nhân tài
kỳ quặc, lập dị về toán học hay chứng khoán. Thậm chí cả những nhà làm
chính sách cũng đang trông chờ vào những doanh nhân khởi nghiệp “bất quy
tắc” để tạo thêm nhiều việc làm.
Các nhà tuyển dụng đã
nhận ra rằng những tiêu chuẩn về trí óc cấu thành nên một nhân viên lập
trình máy tính giỏi dường như cũng giống với những người có dấu hiệu
của hội chứng Asperger (một dạng của tự kỷ) được mô tả như sau “Có sở
thích say mê thái quá về một vấn đề nhỏ nào đó, ví dụ như đam mê các con
số, mô hình hay máy móc; thêm nữa là thích những công việc mang tính
lặp đi lặp lại cũng như thờ ơ với các vấn đề ngoài xã hội.”
Một
lý do giải thích cho sự phát triển mạnh của hội chứng Asperger trong
thời đại ngày nay là sự phát triển của Internet, nhờ đó các cá nhân có
thể kết nối với nhau mà không vướng phải “rào cản” gặp mặt.
Peter
Thiel, một trong những người tiên phong xây dựng các công ty internet
thập kỷ trước, đồng thời là nhà đầu tư sớm nhất vào Facebook đã nói với
tờ New Yorker: “Những nhân vật điều hành các doanh nghiệp công nghệ
thành công gần như đều bị…tự kỷ theo một dạng nào đó.” Yishan Wong, một
nhân viên Facebook đã viết rằng Mark Zuckerberg có “dấu hiệu” của hội
chứng Asperger, theo đó, “Mark thường không đáp trả một cách chủ động
cũng như không có dấu hiệu nào thể hiện rằng anh ta đang lắng nghe bạn
nói.”
Những hình ảnh tương tự Zuckerberg cũng xuất hiện
tại các thị trường giao dịch tài chính. Rất nhiều những người nghiện
các con số, nghiên cứu phân tích, tính toán đã vượt lên so với những kỹ
thuật viên phân tích “na ná” nhau trên thị trường. Đơn cử như Micheal
Burry, nhân vật chính trong quyển sách nổi tiếng “The Big Short” của
Micheal Lewis vốn được mô tả là một người ưa thích sự cô đơn và hay có
thói quen viết blog về thị trường chứng khoán từ khi anh còn đang học
tập để trở thành bác sĩ.
Bìa cuốn sách The Big Short của Micheal Lewis
Anh
gần như đã bị “hút hồn” hoàn toàn vào việc quản lý đồng tiền đến nỗi đã
bỏ công việc ngành y để mở quỹ phòng hộ riêng – Scion Capital. Sau khi
nhận ra những dấu hiệu bất ổn của thị trường nhà thế chấp, anh đã đưa ra
một sự đánh cược táo bạo rằng thị trường sẽ sụp đổ ! Lewis đã nói với
đài phát thanh quốc gia rằng: “Trong bối cảnh khủng hoảng đó, những
người Burry đặt niềm tin lại là những người có hội chứng Asperger và
suốt ngày cặm cụi với chiếc kính mắt.”
Những doanh nhân
khởi nghiệp cũng biểu hiện ra bên ngoài rất nhiều những sự lập dị khác
nhau. Julie Login tới từ Cass Business School đã làm một cuộc điều tra
dựa trên một nhóm các nhà khởi nghiệp và phát hiện ra rằng có tới 35%
trong số họ mắc chứng…khó đọc, trong khi tỷ lệ này trong tổng dân số chỉ
là 10% và trong số các nhà quản lý chuyên ngiệp chỉ là 1%.
Những
cá nhân nổi tiếng mắc chứng khó đọc có thể kể đến như những sáng lập
viên của Ford, General Electric, IBM hay IKEA, và rất nhiều những “quái
kiêt” xuất chúng gần đây như Richard Branson (Virgin Group), John
Chambers (Cisco) hay Steve Jobs (Apple).
Tại sao mắc
chứng khó đọc lại thành lập được những công ty hung mạnh và mang đậm
chất sáng tạo ? Một lý do hợp lý đựơc đưa ra là những người mắc chứng
khó đọc thường học cách uỷ thác các công việc từ sớm (VD như nhờ người
khác làm giúp bài tập về nhà). Họ đặt trong tâm vào những hoạt động yêu
cầu ít bằng cấp cũng như ít “dính dáng” đến viết hay đọc, từ đó giúp họ
giải phóng tâm trí với những ý tưởng đột phá và táo bạo.
Hội
chứng rối loạn tăng động chú ý (ADD) cũng là một người bạn phiền phức
khác của nhiều người khởi nghiệp: Những cá nhân không thể tập trung vào
một việc trong thời gian dài có thể trở thành những nhân viên tồi, tuy
nhiên họ thường là nguồn phát sinh rất nhiều ý tưởng mới. Một vài nghiên
cứu đã chỉ ra rằng người bị ADD thường có tỷ lệ thành lập doanh nghiệp
cao hơn 6 lần so với mức trung bình.
David
Neelman, nhà sáng lập hãng hàng không JetBlue nói rằng: “Bộ não ADD của
tôi luôn phản ứng tự nhiên khi tìm kiếm những cách tốt hơn để hoàn
thành công việc. Ngoài thói quen “vô tổ chức”, tính hay trì hoãn, kém
tập trung cũng như các tính xấu khác, những người bị ADD lại thường được
bù đắp bằng sự thông minh hiếm có và khả năng chấp nhận các rủi ro.
Một
vài nhân vật xuất chúng bị cả ADD lẫn hội chứng khó đọc cùng chia sẻ
quan điểm: “Tôi rất nhanh chóng cảm thấy nhàm chán mọi thứ và đó là động
lực mạnh mẽ để sáng tạo ra những thứ mới thú vị hơn.”
Vậy
những người theo trường phái xuất chúng “cổ điển” thì sẽ đi về đâu ?
Đơn giản là họ vẫn luôn có những vai trò không thể thay thế. Công ty
càng thuê nhiều những kẻ “bất trị”, họ lại càng cần nhiều những người
quản lý giỏi để giữ doanh nghiệp luôn “đứng trên mặt đất”. Luôn phải có
ai đó đảm bảo những công việc dù nhỏ nhất được hoàn thành tốt nhất, phải
có ai đó cuốn hút khách hàng,….
Những công việc này
lại cần đến những người giỏi một cách “bình thường” chứ không hề phù
hợp với những kẻ lập dị. Đơn cử như Sheryl Sandberg, COO của Facebook đã
hỗ trợ Mark Zuckerberg rất tốt. Trong thời đại phát triển của công nghệ
như ngày nay, phẩm chất tốt nhất của những nhà quản lý phải là biết
cách phối hợp hiệu quả với những thiên tài kỳ quặc.
Nhìn theo một
góc rộng hơn, sự thay thế những con người suy nghĩ có tổ chức bằng những
cá nhân “vô tổ chức” đang làm thay đổi cán cân quyền lực. Những thiên
tài lập dị thường có khoảng thời gian ở trường học chẳng lấy gì làm dễ
chịu (Steve Jobs nghiện ma tuý nhẹ, Mark Zuckerberg bỏ học). Họ có thể
bị móc mỉa bởi những câu đùa ác ý và gần như không được ai quan tâm tới
tại những bữa tiệc linh đình. Tuy nhiên ngày nay, gần như không một
doanh nghiệp lớn mạnh nào có thể phát triển mà không có họ - những kẻ
nhàm chán và chỉ biết nghiện công việc.
Thái Dương
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét